W związku z 30. rocznicą nadania przez Akademię Teologii Katolickiej w Warszawie doktoratu honoris causa J.M. Bocheńskiemu dokonano kwerendy dokumentów, związanych z tym wydarzeniem, obecnie znajdujących się w Archiwum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W jej wyniku odnaleziono nagrania audio i zdjęcia z tej uroczystości oraz dokumentację starań Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej ATK, mających na celu nadanie tego tytułu o. Bocheńskiemu. Jak się okazało, począwszy od 1981 roku WFCh trzykrotnie ubiegał się o nadanie tego doktoratu i podejmował stosowne (...) uchwały w tej sprawie. Celem artykułu jest prezentacja i omówienie tych archiwaliów w kontekście związków o. Bocheńskiego z ATK oraz ówczesnych realiów społeczno-politycznych i kościelnych. --------------- Zgłoszono: 24/01/2021. Zrecenzowano: 22/03/2021. Zaakceptowano do publikacji: 10/05/2021. (shrink)

Przedmiotem dociekania jest filozofia religii pojmowana jako nauka o tak zwanych przekonaniach religijnych. Ponieważ pojęcie religii jest bardzo niejasne, filozofia religii nie ma dobrze określonego przedmiotu. Nie ma też określonej metody. Każde poważne osiągnięcie w tej dziedzinie stanowi bądź kryptoteologię, bądź kryptometafizykę. Studium przypadku stanowi analiza tezy „Bóg jest wszechmocny”. Okazuje się, że sens i sposób uzasadnienia tej tezy jest inny na gruncie teologii katolickiej i na gruncie metafizyki. Ponieważ nie widać miejsca na inny sposób rozumienia i uzasadniania (...) tez tego typu, nie ma miejsca na filozofię religii jako odrębną gałąź wiedzy. Uprawiając rzekomo filozofię religii, filozofowie tworzą — jak się wydaje — własne, prywatne religie, właściwie ogrywają role proroków. Przedmiotem ich analiz są w rzeczywistości takie prywatne religie. Wydaje się natomiast, że filozoficzna analiza pojęcia religii zasługiwałaby na miejsce wśród zagadnień filozoficznych. Religia w takim rozumieniu byłaby jednak raczej własnością ludzi niż przekonań. Byłaby to własność, przez którą człowiek jest religijny (wierny). (shrink)

Na powstanie nowożytnego arystotelizmu chrześcijańskiego istotny wpływ miało pojawienie się reformacji, która - początkowo - zakwestionowała użyteczność filozofii dla teologii. Ukonstytuowana w dobie Soboru Trydenckiego równowaga między tendencjami biblicystycznymi a teologią zorientowaną filozoficznie wypromowała zwłaszcza arystotelizm tomistyczny w celu doprecyzowania doktryny katolickiej w opozycji do teologii wyznań reformowanych. Choć wykorzystanie humanistycznych metod hermeneutycznych w pogłębionym studium doktryny Arystotelesa było elementem trwałym, to z czasem coraz większego znaczenia nabiera wykorzystanie osiągnięć złotej scholastyki tak dalece, iż nowożytny arystotelizm chrześcijański, (...) zwłaszcza w szkolnictwie kościelnym coraz bardziej przyjmuje formę tzw. drugiej scholastyki w postaci szkół arystotelesowskich, szczególnie dominikańskiego tomizmu, franciszkańskiego szkotyzmu i jezuickiego suarezjanizmu. Jednak dalej dokonanie Arystotelesa nie przestaje pełnić funkcji unifikującej te szkoły, co tłumaczy dbałość o zachowanie integralnego charakteru nowożytnego arystotelizmu, kierując się tyleż racjami dbałości o zachowanie ujęcia systemowego, co też względami jedności i trwałości filozoficzno-teologicznego compositum. W tej formie nowożytny arystotelizm chrześcijański był niechętny wobec coraz bardziej aktywnych form filozofii i nauki uznanej dziś za charakterystyczną dla nowożytności. Ich kulturowe parcie było jednak źródłem bardziej lub mniej świadomej asymilacji elementów nowożytnych w corpus arystotelizmu, m.in. w ramach studium matematyki, prowadząc do ukonstytuowania się eklektyzmu typowego dla oświecenia, choć jeszcze w ramach scholastycznego kursu filozofii rozsadzanego zwłaszcza przez ekspozycję osiągnięć nowożytnego przyrodoznawstwa w ramach tzw. philosophia recentiorum. (shrink)

Artykuł poświęcony jest charakterystyce kulturowego tła manifestu koła krakowskiego i jego zespołu, który stanowili: Józef Maria Bocheński OP, Jan Franciszek Drewnowski, ks. Jan Salamucha oraz Bolesław Sobociński, i który był wspierany przez Jana Łukasiewicza i ks. Konstantego Michalskiego. Manifestem koła była aplikacja programu szkoły lwowsko-warszawskiej do katolickiej teologii i filozofii. W tym przedsięwzięciu szczególną rolę odegrała Łukasiewicza wersja programu. Do zastosowanych środków należały: odnowienie języka tak, aby spełniał on wszystkie warunki właściwego dyskursu naukowego, recepcja logiki matematycznej, uwspółcześnienie semiotyki (...) i metodologii oraz wykorzystanie metod formalnych. Analizowane są cztery grupy okoliczności będące środowiskiem koła krakowskiego: esprit de l’époque, sytuacja w filozofii, sytuacja w logice i sytuacja w teologii – na początku XX wieku – w bezpośrednim związku z decydującymi działaniami czterech założycieli koła. (shrink)

[t. 1.] 1750-1830 -- [t. 2.] 1831-1864 -- [t. 3.] 1865-1895 -- [t. 4., zesz. 1.-2.] 1896-1918.

The author of the article argues against some of Stanisław Pyszka's views presented in the article Ewolucja katolickiej nauki społecznej [Evolution of the Catholic social teaching], published in: „Forum Philosophicum", 8: 2003. T. Ślipko reproaches S. Pyszka for considering the views on social problems expressed in the encyclical letter „Kerum novarum" „dogmatic", as influenced in part by the Thomistic philosophy. Pyszka opposes them to a pastoral perspective of the encyclical letters written by Pope John XXIII, Paul VI and John (...) Paul II. Ślipko states that Catholic social teaching develops, taking into consideration historical circumstances in which human social groups are placed, but the moral principles are unchanged. (shrink)

The author of the article argues against some of Stanisław Pyszka's views presented in the article Ewolucja katolickiej nauki społecznej [Evolution of the Catholic social teaching], published in: „Forum Philosophicum", 8: 2003. T. Ślipko reproaches S. Pyszka for considering the views on social problems expressed in the encyclical letter „Kerum novarum" „dogmatic", as influenced in part by the Thomistic philosophy. Pyszka opposes them to a pastoral perspective of the encyclical letters written by Pope John XXIII, Paul VI and John (...) Paul II. Ślipko states that Catholic social teaching develops, taking into consideration historical circumstances in which human social groups are placed, but the moral principles are unchanged. (shrink)

W artykule zaprezentowana została ekoteologia jako jeden ze stosunkowo nowych obszarów badawczych w polskiej teologii. Celem artykułu jest wskazanie zakresu prowadzonych badań oraz dalszych możliwości ich rozwoju. W pierwszej części przedstawiono historię rozwoju dyscypliny. Druga część zawiera biblijne podstawy wskazane przez ekoteologów. W trzeciej części zaprezentowane zostały wypracowane definicje dyscypliny, w tym również zaproponowano nowe, autorskie jej określenie. W zakończeniu wskazano luki w omawianym obszarze badawczym oraz możliwości ich zapełnienia. --------------------- Zgłoszono: 06/12/2021. Zrecenzowano: 21/02/2022. Zaakceptowano do publikacji: 29/04/2022.

Edward Dinker Cope (1840-1897) był jednym z najbardziej wpływowych przyrodników XIX wieku, który doprowadził do rozwoju amerykańskiej paleontologii oraz popularyzacji teorii ewolucji Lamarcka. Teorię tę rozwinął pod postacią autorskiej koncepcji psycholamarkizmu. Jednym z pomijanych wątków jego biografii są jego poglądy filozoficzne. Zdaniem Cope’a teologia naturalna powinna zostać zreformowana przez wprowadzenie do niej nowych założeń filozoficznych, zgodnych z formującą się nauką ewolucjonizmu. Cope proponował stworzenie nowej „teologii”, która miała się opierać na jego koncepcji ewolucji kierowanej świadomością, jak również doborem naturalnym. (...) W artykule przeanalizowano filozoficzne propozycje Cope’a oraz ukazano, w jaki sposób zreinterpretował mechanizm selekcji, wpisując go w swoją teleologiczną wizję procesu ewolucyjnego. Zdaniem Cope’a człowiek, posiadając wolną wolę, jest w stanie kierować swoją ewolucją, lecz nie ma gwarancji tego, że będzie w stanie przetrwać. Teza ta miała charakter teologiczny w dziełach Cope’a, który w nieprzystosowaniu widział odpowiednik grzechu, a ten z kolei eliminowany był przez dobór naturalny. W ten sposób akceptacja Boga stawała się jedyną drogą gwarantującą przetrwanie. Jednak ta konkluzja doprowadziła Cope’a do racjonalizacji rasizmu, gdyż widział on w wyzysku innych ras skutki ich ewolucyjnej degeneracji. Poglądy Cope’a odzwierciedlają współczesne problemy, jakie można zauważyć w naukach społecznych, jeśli odwołują się do mechanizmu doboru naturalnego. --------------- Zgłoszono: 29/08/2021. Zrecenzowano: 11/10/2021. Zaakceptowano do publikacji: 25/10/2021. (shrink)

Teologia już niejednokrotnie składała współczesnej myśli filozoficznej obietnicę poszerzenia horyzontów czy też otwarcia jej na transcendencję. Jednak obietnica ta nie spotkała się – jak dotąd – z przychylnym przyjęciem, gdyż teologia sama nie zdołała przekonać filozofii o swojej racjonalności. Filozofia przestała być bowiem, z jednej strony, wrażliwa na argumentację natury metafizycznej, z drugiej zaś, teologia jest skłonna poddawać się metodologiom nauk szczegółowych, rezygnując przy tym z własnej odrębności. Zarysowana tu hermeneutyka teologii jest w pierwszym rzędzie badaniem teologii jako (...) nauki, próbą uprawomocnienia jej na gruncie jednego z najważniejszych kierunków filozofii współczesnej, mianowicie hermeneutyki filozoficznej. Teologia zostaje tu ujęta w aspekcie immanencji, choć bynajmniej nie zamyka się w jej horyzoncie. Dziejący się świat teologii rozpada się na „kawałki” – miejsca teologiczne – które jednak wchodząc ze sobą w interakcje, uczestniczą w grze teologicznej. Jako pole owej gry zostaje wskazana liturgia, miejsce metodologicznie wyróżnione ze względu na naoczność dokonujących się konsekwencji gry teologicznej. Analiza czerpie z takich źródeł jak teoria miejsc teologicznych Melchiora Cano OP, koncepcja kręgu hermeneutycznego Martina Heideggera oraz projekt hermeneutyki filozoficznej Hansa-Georga Gadamera, ze szczególnym uwzględnieniem roli prze(d)sądów, utożsamianych tutaj z miejscami teologicznymi. Nowość spojrzenia na tradycję katolicką kontekście myśli hermeneutycznej sprawia, że prezentowana książka może trafić nie tylko do teologów i filozofów, ale także do badaczy szeroko rozumianej kultury. (shrink)

Author: Kupś Tomasz Title: ELEMENTS OF TRANSCENDENTAL THEOLOGY IN THE PHILOSOPHY OF RELIGION OF IMMANUEL KANT (Elementy teologii transcendentalnej w filozofii religii Immanuela Kanta) Source: Filo-Sofija year: 2005, vol:.5, number: 2005/1, pages: 91-103 Keywords: TRANSCENDENTAL THEOLOGY, PHILOSOPHY OF RELIGION, KANT Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In Kantian philosophical system transcendental theology is a part of cognition of pre-being educed only from transcendental notions. Nevertheless any attempts of speculative cognition of (...) pre-being are futile. The value of the transcendental theology is thus merely negative as it shows the bounds of theoretical use of the reason. The idea of the pre-being gains its reality only in the practical use of the reason. In this way transcendental theology becomes the first premise of religion. (shrink)

The proclamation of the encyclical Rerum Novarum by Leo XIII on 15 May 1891 gave rise to what is today called the social teaching of the Church, or more precisely of the Catholic Church, since Orthodox churches did not take up the subject and Protestant churches became occupied with social issues only in the last decades of the twentieth century. Experts agree that the proclamation of this encyclical is linked with the beginning of the social teaching of the Church. There (...) was no previous official social teaching, if we take social teaching to be a series of formal statements made by the Magisterium of the Church. At the end of the nineteenth century the Church witnessed radical political, economic and social changes, finding itself under various influences of the prevailing ideologies. The so-called „second industrial revolution" in economic life took place in 1870-1914. Rerum Novarum is commonly considered the beginning of the social teaching of the Church in its modern approach/ Until then the faithful were only warned of errors. (shrink)

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec XIX (...) stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)

Ogłoszenie encykliki Rerum novarum przez Leona XIII w dniu 15 maja 1891 roku dało początek temu, co dzisiaj nazywamy nauką społeczną Kościoła, ścisłej - Kościoła katolickiego, ponieważ Kościoły prawosławne nie podjęły tego tematu, zaś Kościoły protestanckie zajęły się problematyką społeczną dopiero w ostatnich dziesięcioleciach XX wieku. Istnieje ogólna zgoda specjalistów co do łączenia narodzin nauki społecznej Kościoła z ogłoszeniem tej encykliki. Przedtem nie istniał oficjalny nurt nauczania społecznego, w kształcie zamierzonego ciągu formalnych wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła. Kościół pod koniec XIX (...) stulecia stal się świadkiem radykalnych przemian politycznych, gospodarczych i społecznych oraz znalazł się w sferze różnorakich wpływów dominujących ideologii. Życie gospodarcze weszło w okres tzw. „drugiej rewolucji przemysłowej", przypadającej na lata 1870-1914. Rerum novarum uważa się powszechnie za początek nauczania społecznego Kościoła w jego nowoczesnym ujęciu. Wcześniej jedynie ostrzegano wiernych przed błędami. (shrink)

Głównym przedmiotem badań jest sens nadawany idei sprawiedliwości społecznej w katolickiej nauce społecznej. Równie ważną kwestię stanowi to, jaki wpływ wywiera jej rozumienie na koncepcję wspólnoty politycznej. Doktryna katolicka została w tej dziedzinie zestawiona z, jedynie szkicowo zarysowanymi, rozstrzygnięciami w innych tradycjach refleksji społecznej. Punktem odniesienia były propozycje zawarte w myśli liberalnej i lewicowej. Z racji rozległości tematyki konieczne stało się ograniczenie do prezentacji jedynie wybranych wątków tego zagadnienia.

In philosophical literature terms: „natural theology” (or „rational theology”) and „philosophical theology” are used as exchangeable. The author argues that natural and philosophical theology are different philosophical disciplines. It is possible to point out a philosophic theology, different from natural theology, the former aims are not only supposed to show that God exists but to unifícate, interpret and explain (understand) religious faith and her tasks are not primary apologetic. The author considers that the aims of the latter discipline are bound (...) with the preference of cognitive values such as certainty, rationality and being able to use one ’s rationality to convince your opponent. In the end of this article author introduces a sketch of method of philosophical theology as different form natural theology, which could overcome one-sided views about role of philosophical argument in study of religious belief and faith and their propositional content and lead not only to a more adequate analysis of the researched reality but also to the development of other disciplines. (shrink)

The paper aims at outlining the main points in stoic theology: Stoics' attitude to the Greek mythology, the proofs for god's existence, the concept of divinity and the characteristics of god according to the names given to him within the Stoic physics. Finally, the concepts of fate and providence are mentioned as they are strictly linked to the concept of god-logos and lead to most important problems of human freedom and theodicy. The paper does not include all the discussions held (...) by the stoics and their opponents over the question of divinity, as they were extant and well elaborated; it proves, though, the unique position theology has in Stoic philosophy as the one to explain the very sense of human existence and the world. (shrink)

Taxes are closely related to the functioning of the state. From the moral and social point of view, it should always be directed towards the common good. Implementing this principle, the state supports the improvement of citizens’ welfare. Provides them with collected taxes their services, such as internal and external security, education, culture, infrastructure, social services and others. The formation of fair tax system and the mechanism of budgetary resources also has great importance because of the importance of the whole (...) economy. In addition, the state’s fiscal system applies to every citizen as a taxpayer. Therefore, this issue also has important ethical dimension of individuality. The article focuses on these issues, emphasizing an ethical perspective the following three issues: (1) The social context of contemporary reflections on the obligations to the state, (2) the state and its goals, and (3) the moral aspects of the duty to pay taxes. (shrink)

Wspomnienie o Profesorze Czesławie Głombiku, badaczu filozofii polskiej.

The paper discuss the early age of forming social and economic catholic teaching in XIV–XVI. Appearing of economy from the area of theology was discussed as phenomenon of school from Salamanca and the influence scholastic on Adam Smith. The separation of economy and theology on the contrary was discussed as phenomenon of liberal project of state and market economy. The conclusion is, that economics as a science of separated aspects of human life is a subsidiary discipline of social catholic teaching.